Σχολική άρνηση – φοβία. Πως το αντιμετωπίζουμε;

Πολλά παιδιά, τα πρώτα χρόνια της σχολικής τους φοίτησης δυσφορούν ή κάποιες φορές αρνούνται να πάνε στο σχολείο. Συνήθως, ύστερα από συζήτηση με τους γονείς τους, το ξεπερνούν. Mερικές φορές, όμως, η άρνηση του παιδιού είναι τόσο έντονη, που δημιουργεί την εντύπωση ότι αδιαφορεί για κάθε σχολική δραστηριότητα. Tο παιδί διαμαρτύρεται, κλαίει, φωνάζει και αρνείται κατηγορηματικά να πάει στο σχολείο.
Oι γονείς στην αρχή τρομάζουν, ανησυχούν, πιστεύουν ότι κάτι σοβαρό του συμβαίνει. Όταν μάλιστα παραπονιέται ότι πονά η κοιλιά του, το κεφάλι του, ότι  θέλει να κάνει εμετό, αναστατώνονται και σπεύδουν να συμβουλευτούν τον παιδίατρο. Συνήθως τους διαβεβαιώνει ότι το παιδί τους είναι υγιέστατο, ωστόσο οι ίδιοι δυσπιστούν. Όταν βλέπουν ότι, κάθε φορά που πρόκειται να πάει στο σχολείο, σφαδάζει από τους πόνους, ανησυχούν για την υγεία του. Όταν το κρατούν στο σπίτι, το παιδί, ως διά μαγείας, νιώθει καλά.
Σε αρκετές περιπτώσεις, το πρόβλημα εμμένει και οι γονείς βρίσκονται σε δύσκολη θέση, γιατί δεν ξέρουν ποιο δρόμο να ακολουθήσουν. Tότε απευθύνονται στους ειδικούς ψυχολόγους ή παιδοψυχιάτρους για βοήθεια.
H σχολική άρνηση είναι μια κατάσταση κατά την οποία το παιδί, για φαινομενικά παράδοξους λόγους, αρνείται να πάει στο σχολείο και αντιστέκεται με έντονες αντιδράσεις άγχους ή πανικού στις προσπάθειες των γονιών του να το πείσουν για το αντίθετο. Kλαίει, τους παρακαλεί και για να ξεφύγει υπόσχεται ότι θα πάει την επόμενη ημέρα. Αν το  πιέσουν, η κρίση παίρνει δραματική τροπή, καθώς κλείνεται στο δωμάτιό του και οδύρεται, ενώ δεν δέχεται κανένα επιχείρημα. Άλλοτε, εξαιτίας της αγωνίας, του πανικού και της απόγνωσης που νιώθει, μπορεί να γίνει επιθετικό προς τους επίμονους γονείς του.
Σύμφωνα με μελέτες, το 1-5% των παιδιών σχολικής ηλικίας στις δυτικές χώρες υποφέρουν από σχολική άρνηση. Αυτή παρουσιάζεται συνήθως στις ηλικίες 5-7 χρόνων και 11-14 χρόνων. Ο φόβος εκδηλώνεται με αγχώδεις αντιδράσεις, κρίσεις πανικού, ξεσπάσματα κλάματος.
Οι αγχώδεις αντιδράσεις αναγνωρίζονται από τα παράπονα που κάνει το παιδί για συμπτώματα, όπως κεφαλαλγίες, πόνους στην κοιλιά, διάρροια, κρύο ιδρώτα, ταχυκαρδίες ακόμα και εμετούς. Eπιπρόσθετα, ίσως παρατηρηθούν ενούρηση, εγκόπριση, νυχτερινοί εφιάλτες, αϋπνία, άρνηση να φάει, υπερκινητικότητα.
Το ποσοστό μεταξύ αγοριών και κοριτσιών είναι παρόμοιο.
Πρόκειται, συνήθως, για παιδιά με μέση ή και ανώτερη νοημοσύνη, τα οποία παρουσιάζουν καλή σχολική επίδοση. Tο άγχος τους συνδέεται στενά με στιγμές που ένιωσαν φόβο κατά την έναρξη του σχολικού έτους. Ίσως έχουν προηγηθεί γεγονότα που τα επηρέασαν, όπως διαζύγιο των γονιών, εντάσεις στην οικογένεια, αλλαγή σχολείου, ασθένεια ή θάνατος ενός γονιού, νοσηλεία ή παραμονή στο σπίτι του ίδιου του παιδιού ύστερα από κάποια ασθένειαή ατύχημα. Aσυνείδητα προχωρά σε συνειρμούς που του δημιουργούν φόβο, ότι ο δάσκαλος είναι αυστηρός, ότι οι συμμαθητές στην τάξη είναι κακοί ή το κοροϊδεύουν και ότι θεωρεί υπεύθυνη την πρόσφατη αλλαγή του σχολείου. Aν δεν πάει στο σχολείο κάποιες μέρες, η φοβία ενισχύεται επειδή θεωρεί ότι έχει μείνει πίσω στα μαθήματα και δεν γνωρίζει το πρόγραμμα. Στο σπίτι δέχεται συνήθως να μελετήσει τα σχολικά μαθήματα και να κάνει τις εργασίες του, προσπαθώντας έτσι να κατακτήσει αυτά που χάνει με την απουσία του. Ίσως διαπιστώσουμε ότι στο παιδί συνυπάρχουν ή υπήρχαν παλαιότερα κι άλλες μορφές φοβικής συμπεριφοράς, όπως φόβος για το σκοτάδι ή αγοραφοβία.
Tα παιδιά με σχολική άρνηση φαίνονται αρκετά εξαρτημένα και δεν είναι ιδιαίτερα κοινωνικά. Όταν βρίσκονται μακριά από την οικογένεια, είναι δειλά, συνεσταλμένα και φοβισμένα. Aντίθετα, η εικόνα αλλάζει όταν βρίσκονται στο σπίτι τους. Συχνά, γίνονται δυνάστες των γονιών τους. Ο παιδί παρουσιάζει αμφιθυμικά συναισθήματα. ∆ικαιολογεί συχνά τη φοβία του με την ανησυχία ότι θα συμβεί κάτι κακό στη μητέρα του ενώ αυτό θα είναι στο σχολείο.
Τι θα πρέπει να κάνετε
• Aπό τη στιγμή που υπάρχει το πρόβλημα, είναι πολύ σημαντικό για το παιδί να μη μένει καθόλου στο σπίτι, γιατί, όταν λείπει συχνά από το σχολείο, του δημιουργούνται κενά και ενισχύονται οι συναισθηματικές του δυσκολίες.
• Να ενημερώσετε άμεσα το δάσκαλό του και να του ζητήσετε συνεργασία. H ενθάρρυνση, η προτροπή για συμμετοχή στο μάθημα και ο έπαινος θα το βοηθήσουν.
• ∆ιερευνήστε μήπως το παιδί έχει δεχθεί επιθετική συμπεριφορά από άλλα παιδιά στο σχολείο και δεν το εκμυστηρεύεται.
• Να αποφεύγετε να δείχνετε το άγχος σας για το σχολείο.
• Απευθυνθείτε άμεσα σε ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο.