Να, γιατί το... "θυμήθηκε" τώρα: το timing μίας καταγγελίας κακοποίησης & πώς να "θωρακίσουμε" τα παιδιά μας

Τα ερωτήματα που ακούγονται συνέχεια  τις τελευταίες μέρες με βάση τις εξελίξεις και τα γεγονότα που έχουν προκύψει είναι: "Τώρα το θυμήθηκε;" και "Μα γιατί μίλησε τώρα;". Θα μπορούσε λοιπόν να είναι ένα άρθρο που κρίνει όποιον τολμά και σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο αλλά δεν θα ωφελήσει πουθενά, αν δεν αντιληφθεί ο ίδιος πόσο κακό αναγεννά η λογική του αυτή. Για αυτό ήρθαμε σε επαφή με την ψυχολόγο Έλλη Σταβέρη και της ζητήσαμε να μας εξηγήσει μέσα από τα μάτια του ειδικού αυτά τα ζητήματα. Γιατί ένα θύμα αργεί να μιλήσει, αν αυτό συμβεί, ποια θα όφειλε να είναι η αντίδραση της κοινωνίας μας καθώς και πως ο ρόλος του γονέα μπορεί να εξηγήσει, να προλάβει και να αντιληφθεί οποιοδήποτε μορφή βίας.

Επιμέλεια: Βέρα Πάρδου

"Γιατί το θυμήθηκε τώρα;" Στην  κοινωνία του 2021, δεν θα έπρεπε να υπάρχει αυτή η ερώτηση. Δεν το θυμήθηκε ξαφνικά κανένα θύμα τώρα, την κουβαλούσε την πληγή του όλα τα χρόνια-διάστημα που δεν μιλούσε γι’ αυτό. ΔΕΝ το ξέχασε ποτέ, έρχεται απλά κάποια στιγμή (και αν έρθει) που έχεις δουλέψει τόσο πολύ με τον εαυτό σου (συνήθως με θεραπεία), που βρίσκεις το θάρρος να μιλήσεις ανοιχτά για την κακοποίηση σου ,για να λυτρωθείς ,για να βοηθήσεις και κάποιον άλλον, γιατί απλά αυτή τη στιγμή που επιλέγεις να το κάνεις νιώθεις ότι είσαι πιο δυνατός, έτοιμος, και γιατί τώρα η πληγή δεν αιμορραγεί και μπορείς να το διαχειριστείς. Γιατί τώρα δεν είμαι μόνη/ος, μίλησε και κάποιος άλλος, είναι πολύ σημαντικό για τα θύματα της όποιας κακοποίησης η δύναμη που παίρνουν από τη συμπαράσταση. τοποθετείται η ειδικός και μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους. Ο τρόπος που θα φερθούμε στο πρώτο θύμα αγκαλιάζοντας και κατανοώντας το θα ανοίξει το δρόμο και για όλα τα υπόλοιπα ώστε κανένας άνθρωπος να μη ζει στο φόβο και τη σιωπή.

"Μας μαθαίνουν από πολύ νωρίς όχι απλώς να μιλάμε αλλά κυρίως να λέμε τη γνώμη μας, χρειάζεται όμως να μας διδάσκουν και τις παύσεις".

Αποτελούν τρομερό επικοινωνιακό εργαλείο και καλό είναι να γνωρίζουμε πότε πραγματικά η γνώμη μας περιττεύει. Σε αυτές τις στιγμές ανήκει και η κατάσταση που βιώνουμε, η κριτική προς το θύμα δεν θα ωφελήσει πουθενά. Αντιθέτως:

"Ενας σημαντικός στόχος της κοινωνίας μας πρέπει να είναι η ενθάρρυνση των θυμάτων, να βγαίνουν προς τα έξω και να καταγγέλλουν αυτά τα περιστατικά. Αυτό που θα βάλει φρένο στις δράσεις των θυτών είναι ένα. Η καταγγελία. Η αποκάλυψη της κακοποίησης,  είτε είναι  σεξουαλική, είτε σωματική, είτε συναισθηματική".

Ο ρόλος του ειδικού εδώ είναι σημαντικός, όταν το θύμα δεν μιλάει παγιδεύεται σε ένα φαύλο  κύκλο με πολλές επιπτώσεις στην την υγεία του, όπως μετατραυματικό στρες, αγχώδεις διαταραχές κτλ. Αγάπη και κατανόηση χρειάζονται τα θύματα, ανθρώπους που σε πρώτη φάση θα ακούσουν και δεν θα τους κρίνει, δεν θα τους απορρίψει και δεν θα τους ακούσει με δυσπιστία.  Δεν χρειάζονται πίεση για να μιλήσουν, δεν υπάρχει σωστός χρόνος , κάθε άνθρωπος έχει τη δική του στιγμή για να μιλήσει για κάτι που τον έχει στιγματίσει.

Πολλά παιδιά ακούν στο σχολείο από κάποιο άλλο παιδί ή τυχαία βλέπουν κάτι στην τηλεόραση ή στο διαδίκτυο και ρωτάνε τους γονείς τι σημαίνει σεξουαλική παρενόχληση; Εκεί είναι μια καλή ευκαιρία να μιλήσουμε στα παιδιά μας για όλες τις μορφές βίας και κακοποίησης. Αρχικά ρωτάμε τα παιδιά μας τι γνωρίζουν σχετικά με το βίαιο συμβάν. Μετά, ανάλογα με την ηλικία προσαρμόζουμε την απάντησή μας. Στα πιο μικρά παιδία είναι σημαντικό οι απαντήσεις να είναι σύντομες και απλές και να μην τα βαραίνουμε με περιττές  λεπτομέρειες. Εξηγούμε με απλά λόγια ότι κάποιες φορές συμβαίνουν πολύ δυσάρεστα περιστατικά στη ζωή, όταν οι άνθρωποι κυριεύονται από ανεξέλεγκτα συναισθήματα και λανθασμένα καταφεύγουν σε βίαιους  τρόπους χωρίς να σκέφτονται ότι μπορεί να βλάψουν τους άλλους ανθρώπους. Εξηγούμε στο παιδί ότι όλα τα συναισθήματα μας είναι φυσιολογικά και αποδεκτά, ακόμα και ο θυμός, όμως δεν ισχύει το ίδιο για όλες τις συμπεριφορές. Σε πιο μεγάλα παιδιά μπορούμε να κάνουμε μια πιο ανοιχτή συζήτηση. Αξιοποιούμε λοιπόν τέτοια περιστατικά με παραδείγματα για να ευαισθητοποιηθούν και να ενημερώσουμε τα παιδία μας γύρω από τόσο σημαντικά ζητήματα όπως η κακοποίηση".

Εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας από νηπιακή ηλικία να μιλούν, να αναγνωρίζουν τι δεν τους αρέσει, να λένε δυνατά τα όχι τους, να μας εμπιστεύονται, να μην φοβούνται, να μοιράζονται όσα τους δυσκολεύουν ή τους πληγώνουν.

Να μην εμπιστεύονται  τυφλά κάποιον επειδή είναι γνωστό τους πρόσωπο, να σέβονται το σώμα τους και να μην αφήνουν κανέναν να το αγγίζει χωρίς τη θέληση τους, να εμπιστεύονται το ένστικτό τους, να μην υποκύπτουν σε εκβιασμούς.

Μάλιστα αν το παιδί δε μας μιλήσει πάντα η γλώσσα του σώματος λέει την αλήθεια και υπάρχουν δείγματα ότι κάτι του συμβαίνει/ συνέβη.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι το παιδί θα αλλάξει απότομα συμπεριφορά. Μπορεί  να κλειστεί στον εαυτό του ή να γίνει βίαιο, μπορεί να είναι πάντα σε εγρήγορση σα να φοβάται ότι κάτι κακό πρόκειται να του συμβεί, να αλλάξει προς το χειρότερο η επίδοση του στο σχολείο, μπορεί να είναι υπερβολικά παθητικό, συγκαταβατικό ή αποσύρεται.

Να γίνει ξαφνικά μυστικοπαθής ή να θέλει να είναι μόνο του για μεγάλο χρονικό διάστημα. Να έχει δυσκολία στο περπάτημα ή στο κάθισμα (πιθανών λόγο σεξουαλικής κακοποίησης  και πόνου στα γεννητικά όργανα). Μπορεί να δυσκολεύεται να κοιμηθεί ή να έχει εφιάλτες ή να παρατηρηθεί νυχτερινή ενούρηση. Να παραπονεθεί για πονοκεφάλους ή πόνους στο στομάχι που δεν έχουν παθολογική αιτία, μπορεί να χάσει ακόμα και την όρεξη του.

Χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί και παρατηρητικοί με το περιβάλλον και τη συμπεριφορά του παιδιού μας όπως με τον ίδιο τρόπο χρειάζεται να ακούμε. Να ακούμε προσεκτικά όλες αυτές τις μαρτυρίες που έρχονται πλέον στο φως για ανθρώπους που βίωσαν μια κόλαση και την κουβάλησαν για χρόνια μέσα τους.

Αυτή τη στιγμή κατέχουμε τρομερή εξουσία για αυτό και είναι τόσο εύκολο να κρίνουμε τον οποιοδήποτε, ας αξιοποιήσουμε όμως με λογική αυτή τη δύναμη με αποτέλεσμα να μην υφίστανται στο μέλλον περιστατικά βίας. Ας εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας να αγαπούν τον εαυτό τους, να μην ζουν ενοχικά, να μην φοβούνται, να φεύγουν από καταστάσεις που δεν τους γεμίζουν χαρά και ευτυχία και τότε ίσως ο κόσμος μας γίνει καλύτερος.

Έλλη Στάβερη
Ψυχολόγος MSc
Εκπαίδευση σε διαταραχές πρόσληψης τροφής &
Συμπεριφορική θεραπεία οικογένειας ψυχοθεραπευτικού τύπου (Αιγινήτειο Νοσοκομείο, ΕΠΙΨΥ )
Τηλ.: 6972937939
Email estaveri@hotmail.com